مهم ترین اقدامات برای جلوگیری از گرمازدگی کدامند؟
با شروع فصل تابستان، دمای هوا رو به افزایش می رود و با افزایش دمای محیط دمای بدن نیز بالا می رود، بنابراین دستگاه های مختلف بدن برای خنک کردن و حفظ دمای درونی بدن در دامنه طبیعی، فعالیت های مضاعفی را انجام می دهندکه حاصل آن تعریق است .در فرآیند تعریق، علاوه بر آب، مقدار زیادی املاح و ویتامین هم دفع می شود، همین امرباعث به هم خوردن تعادل الکترولیت های بدن می شود؛ به همین دلیل با افزایش هر درجه سانتیگراد دمای محیط، متابولیسم پایه و نیاز به انرژی، بیشتر می شود و اگر دمای هوا در حدی باشد که مکانیسم تعریق در خنک کردن بدن موثر نباشد، شخص دچار گرمازدگی شده است.
نشانه های گرمازدگی
نشانه های گرمازدگی، شامل احساس ضعف و خستگی، افزایش درجه حرارت بدن، قرمزی پوست، پوست گرم و خشک، خشکی لب ها، نبض تند، تنفس سریع، سردرد، تهوع، عدم هوشیاری، که در صورت تغییر نکردن این وضعیت، ممکن است فرد به کمابرود و مرگ اتفاق بیافتد. در شروع کم آبی، فرد احساس تشنگی می کند اما ادامه یافتن کم آبی، بی اشتهایی، ضعف، تهوع و سایر نشانه ها را به همراه دارد، بنابراین لازم است تا حد امکان، کمتر در معرض هوای گرم به ویژه تابش مستقیم نور آفتاب قرار گیریم و در صورتی که مجبور به فعالیت در فضای باز هستیم نیز از کلاه، لباس سبک، کرم ضد آفتاب و پوشش کامل بدن استفاده کنیم؛ همچنین نوشیدن هشت لیوان آب و مایعات در روز، ضروری است.
نوشیدنی های کافئین دار و گرمازدگی
نوشیدنی هایی مانند قهوه و نوشابه های گازدار که دارای کافئین هستند، جایگزین مناسبی برای آب نیستند و توصیه نمیشوند.مهم ترین املاحی که همراه با آب در فرآیند تعریق از بدن دفع می شوند سدیم، پتاسیم و منیزیوم است؛ بنابراین استفاده ازمنابع سرشار از پتاسیم شامل میوه ها و سبزی هایی مانند موز، هندوانه، طالبی، مرکبات، آلو، توت فرنگی، خیار، سبزی هایبرگ سبز، قرمز و بنفش مانند اسفناج، چغندر، گوجه فرنگی، کلم بروکلی، هویج، لوبیا و غذاهای با طبع سرد مانند غذاهایدریایی، بیشتر توصیه می شود.
مصرف مواد قندی در تابستان
مواد غذایی دارای قند و چربی زیاد به دلیل اینکه فاقد آب هستند و متابولیسم را افزایش می دهند، بهتر است در فصلتابستان کمتر مصرف شوند. دیگر توصیه، پرهیز از رژیم های غذایی با میزان بالای پروتئین به ویژه در فصل گرما می باشد.مصرف بیشتر از نیاز پروتئین به ویژه از نوع حیوانی، علاوه بر دیگر زیان ها، نیاز بدن به آب را افزایش می دهد. در صورت مشاهده فردی که دچار گرمازدگی شده، او را به منطقه خنک و زیر سایه منتقل کنید و اگر این اقدامات موثر نبود،استفاده از وان آب سرد، دوش گرفتن و پاشویه با آب سرد، نوشیدن مایعات زیاد و خنک و دارای نمک و در نهایت انتقال به بیمارستان توصیه می شود. اگرچه هنگام گرما تمایل به نوشیدن مایعات بسیار خنک زیاد است، اما نوشیدن آب یخ ممکن است در زمان مصرف باعث رفع تشنگی شود و عوارض گوارشی را به همراه دارد.با توجه به میزان آب بدن بانوان که بیشتر از آقایان است، بنابراین زنان کمتر از مردان در معرض خطر گرمازدگی قرار دارند،اما مادران شیرده به دلیل تولید شیر باید دست کم یک و نیم تا دو لیتر آب بیشتر از نیاز معمول، مصرف کنند.بیش از ۹۰ درصد حجم بدن نوزادان آب است، در حالی که این میزان در بزرگسالی به ۵۵ درصد کاهش پیدا می کند، بنابراین بیشتر تحت تاثیر آسیب های ناشی از بی آبی، کم آبی یا دهیدراتاسیون قرار می گیرند، تا حدی که ممکن است منجر به مرگ آنان شود، بنابراین باید رعایت این نکات در مورد کودکان بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
چکار کنیم تا گرما زده نشویم؟/ نسخه های جادویی برای درمان گرمازدگی در هوای گرم
گرمازدگی دارای ۴ مرحله است ، مراحل استرس گرمایی، خستگی گرمایی، گرمازدگی، سکته گرمایی از مراحل گرمازدگی هستند که هر کدام علایمی خاصی را دارند.
- در مرحله استرس گرمایی فرد علائمی مانند سرگیجه، ضعف، حالت تهوع، تشنگی و سردرد را احساس می کند.
- در مرحله خستگی گرمایی نیز با علائمی نظیر عرق کردن شدید، خستگی، قرمزشدن پوست، گرفتگی یا اسپاسم عضلات به همراه درد، سردرد یا سرگیجه خفیف و حالت تهوع همراه می باشد.
- مرحله گرمازدگی با علایمی نظیر رنگ پریدگی، عرق شدید، تهوع، اسهال و استفراغ، جوشهای ریز گرمازدگی، سردرد، گرفتگی عضلات، خستگی، ضعف، تشنگی شدید، سرگیجه، تکرر ادرار و ادرار تیره رنگ، از دست دادن تمرکز، ادم یا تورم خفیف پا، مچ پا یا انگشتان دست و از دست دادن هوشیاری مشخص می شود. همچنین گاهی سلولهای سطحی پوست آسیب دیده، عرق زیر پوست جمع شده و فرد دچار جوش زیر پوستی یا به اصطلاح عرق سوز می شود.
- مرحله سکته گرمایی نیز با ضربان ضعیف، تنفس سریع، کاهش تعریق، پوست داغ و خشک و قرمز، حالت تهوع، سردرد و سرگیجه، تاری دید، تحریک پذیری و یا تغییرات خلقی، عدم هماهنگی و از دست دادن هوشیاری همراه است که اگر این مرحله شدید باشد می تواند به نارسایی ارگان های بدن، کما و مرگ منجر شود. ۲ وضعیت دیگری که ممکن است با سکته گرمایی شدید رخ دهد، رابدومیولیز است، این بیماری باعث تخریب سلولهای عضلانی و در نتیجه نارسایی کلیه می شود.
برای پیشگیری از بروز گرمازدگی در ایام گرم تابستان توصیه میشود :
- نوشیدن مقدار زیاد مایعات: حداقل هشت لیوان آب در روز بنوشید.بدن شما به ازای هر کیلوگرم وزن ۳۰ میلی لیتر آب در روزنیازمند است.ولی مصرف مایعات در آب و هوای گرم باید افزایش یابد. اگر نمی توانید مقدار زیادی آب بنوشید یک نوشیدنی بدون گاز مثل آب میوه یا دوغ جانشین مناسبی است. از مصرف زیاد نوشیدنی های کافئین دار مانند کولا، قهوه و چای اجتناب کنید، زیرا کافئین ادرارآور است و باعث دفع آب از بدن می شود .
- تغییر رژیم غذایی: از مصرف غذاهای چرب و داغ اجتناب کرده و بهتر است غذایتان کمی نمک داشته باشد .
- محافظت از آفتاب و نور مستقیم خورشید : از کرم ضد آفتاب با فاکتور محافظت حداقل ۵۱ SPF استفاده کنید .
- در برابر آفتاب اگر احساس ناخوشی و ضعف به شما دست داد، فورا از مقابل نور مستقیم دور شوید.
- ورزش و فعالیت بدنی منطقی: در صورت اجبار برای فعالیت بدنی در مناطق گرم و مرطوب، فعالیت بدنی را به تدریج طی ۰ تا ۴ هفته جهت عادت کردن بدن به گرما افزایش دهید.
- استفاده از لباس های خنک و گشاد: لباس های سبک و گشاد از جنس کتان و نخ بپوشید، لباس های تیره و سنگین گرما را جذب می کنند و به یاد داشته باشید برخی از پارچه های نازک، حفاظ کافی در برابر اشعه ماورای بنفش خورشید ایجاد نمی کنند. همچنین از کلاه های لبه دار و ترجیحا منفذدارو عینک آفتابی برای محافظت از چشم استفاده کنید.
- از سفرهای غیر ضروری پرهیز کرده و از رفتن به جاهایی که سایبان ندارد و تهویه آن خوب نیست، حتی المقدور خودداری کنید. به خصوص ماشین های پارک شده در زیر آفتاب جاهای مناسبی نیستند.اگر چاره ای جز سفر در هوای گرم ندارید، یک بطری آب همراه خود داشته باشید.
- از افراد آسیب پذیر درگرمای تابستان مراقبت مخصوص کنید. کودکان و سالمندان مستعد گرمازدگی هستند.
اقدامات درمانی که هنگام بروز گرمازدگی باید صورت گیرد:
- مصدوم را به جای خنک منتقل سازید، مصدوم دراز بکشد و پاهای او را بالا بیاورید.
- لباس های مصدوم را درآورده، ملحفه خیس روی فرد انداخته و آب ولرم روی بیمار بپاشید. حمام گرفتن برای افراد هوشیار توصیه می شود.
- برای تسریع دفع حرارت از کولر یا پنکه استفاده کنید. از قرار دادن کیسه های یخ در کشاله ران، زیر بغل، زانو، مچ دست و پا نیز می توان استفاده کرد. یا محلول ORS – در صورتی که فرد هوشیار باشد می توان او را تشویق کرد تا کم کم آب یا یک نوشیدنی خنک بنوشد. محلول آب و نمک و شکر) یک قاشق چای خوری نمک با ۸ قاشق چای خوری شکر در یک لیتر آب) در این شرایط مفید است.
- حوله نم دار روی پیشانی و عضلات مصدوم قرار دهید ودرصورت هوشیاری می توانم صدوم را داخل وان یا لگن آب سرد قرار داد.
- به محض خنک شدن بدن فرد، عمل خنک کردن ( در آب سرد یا به شکل دیگر ) را متوقف کنید و اگر دمای بدن او مجدداً افزایش یافت، عمل خنک کردن را مجدد شروع کنید.
- ماهیچه های گرفته و گرمازده فرد را ماساژ دهید.
- اگر نشانه های گرمازدگی بهبود نیافت یا وخیم تر شد، بیمار را سریعا به مرکز درمانی منتقل کنید.
- بهتر است در هنگام سفر در گرمای تابستان علاوه بر نوشیدن آب ، چند عدد خیار و نمک در اختیار کودکان قرار دهید.
- شربت آبلیمو و خاک شیر و دوغ تامین کننده آب و املاح از دست رفته بدن هستند. نوشیدن نوشابه در گرما مناسب نیستند.
منبع:
سایت دانشگاه علوم پزشکی- متخصص طب اورژانس و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی